Văn học dân gian nước ta, đặc biệt là ca dao thể hiện khá rõ nét thân phận của người phụ nữ trong xã hội nam quyền phong kiến. Đồng thời, ca dao cũng phản ánh thái độ phản kháng của họ trước sự đối xử bất bình đẳng. Quá trình tìm đến quyền “làm người” của phụ nữ nông thôn ngày trước quả thực lắm gian nan.
Trong ca dao đối đáp tình yêu nam nữ, cũng phong phú và dồi dào không kém sự thông minh, nhạy bén, đáo để và chua ngoa của phái nữ là những câu đáp trả tinh vi của các chàng trai. Họ là những anh chàng không phải tay vừa, cũng chua ngoa, đanh đá không thua gì phái nữ.
Trong đề tài ca dao đối đáp thì những cặp ca dao có nội dung đối đáp (theo kiểu “ăn miếng trả miếng”) được đánh giá là mảng hay nhất, thú vị nhất. Theo Tiến sĩ La Mai Thi Gia, những câu nói qua nói lại, vặn qua vặn lại, đá qua đá lại… của các cặp nhân vật trữ tình trong mảng ca dao này đã thể hiện được đầy đủ tính cách chất phác, nghịch ngợm, dí dỏm của người bình dân. Những câu đối đáp sắc sảo là kết tinh của sự thông minh, đáo để, bộc trực, thẳng thắn của người dân lao động. Đặc biệt, ca dao xưa đề cao sự nhanh nhạy của người phụ nữ, thể hiện qua những lời đối đáp hết sức thông minh, khôn ngoan, khéo léo.
Trong ca dao tình yêu nam nữ thì hình thức thể hiện chủ yếu là đối đáp giao duyên. Trong chương trình “Tìm trong kho báu” tuần trước, chúng ta đã tìm hiểu về hình thức đối đáp đầu tiên đó là đố và đáp. Tuần này, mời Quý thính giả cùng đi vào cụ thể hình thức đối đáp thứ hai, đó là hỏi và đáp. Nếu như các câu ca dao có nội dung đố và đáp nhằm mục đích chính là thách đố thì những cặp ca dao hỏi và đáp lại thể hiện khả năng ứng đáp khi thẳng thắn, có lúc lại vô cùng khéo léo của dân gian.
Kho tàng ca dao của nước ta có nhiều bài hay, sinh động, sâu sắc về đề tài tình yêu. Vận dụng khéo léo các khẩu ngữ, lối sinh hoạt, lời ăn tiếng nói hàng ngày, nhiều bài ca dao qua đối đáp đã đọng lại và lưu truyền qua nhiều đời. Chúng ta cùng tìm hiểu về thi pháp của thể loại đầu tiên trong đối – đáp là đố – đáp, tức là câu đố và câu trả lời trong đối đáp giao duyên của dân gian.
Càng đi sâu tìm hiểu về ca dao, chúng ta càng thấy được sức truyền cảm của thể loại văn học dân gian này. Sở dĩ ca dao có được điều đó là nhờ chất trữ tình hay còn gọi là chất thơ thấm đượm trong từng câu chữ. Nếu như ở tục ngữ, tư tưởng thường được biểu hiện qua hình thức ngôn ngữ ngắn gọn thì ca dao lại biểu hiện và diễn đạt nội dung bằng ngôn ngữ chọn lọc mà vẫn giàu sức truyền cảm và ngân vọng.
Trong chương trình “Tìm trong kho báu” tuần trước, chúng ta đã có những bước chân đầu tiên đi vào ca dao, một thể loại văn học dân gian hết sức đẹp đẽ, gần gũi và độc đáo của dân tộc ta. Tuần này, mời Quý vị và các bạn cùng ngẫm nghĩ về chất trữ tình của cũng như tính ứng dụng của ca dao trong đời sống xưa nay.
Trong kho tàng văn học dân gian của nước ta, với mỗi người Việt, ca dao là một thể loại gần gũi, quen thuộc, thiết thân. Qua thời gian, qua nhiều giai đoạn lịch sử, những bài học và giá trị của ca dao trong vận dụng đời sống vẫn luôn tươi mới, sâu sắc. Kể từ chương trình hôm nay, mời quý vị và các bạn cùng “Tìm trong kho báu” của Ban VHNT (VOV6) tìm về với những vần ca dao chuyên chở tâm tình và cả ân tình của người Việt chúng ta
Nhìn lại nền văn học Việt Nam nửa đầu thế kỷ 20, Thế Lữ được coi là một trong những ngọn cờ tiên phong của phong trào Thơ Mới, được tôn làm đàn anh của cả một thế hệ thi sĩ và được Hoài Thanh chọn làm người mở đầu trong tuyển tập Thi nhân Việt Nam. Thế Lữ cũng là thành viên của nhóm Tự lực văn đoàn kể từ ngày mới thành lập và ông còn có nhiều đóng góp đa dạng, phong phú ở các lĩnh vực như truyện, phê bình văn học, sân khấu, dịch thuật…Thế Lữ là người duy nhất trong nhóm Tự lực văn đoàn
Trong chương trình Tìm trong kho báu lần trước, chúng tôi đã giới thiệu di sản văn chương Quách Tấn trong thời kỳ đầu của ông, qua hai tập Một tấm lòng và Mùa cổ điển, với các bài viết, nhận định và đánh giá của những người cùng thời là Hoài Thanh, Chế Lan Viên và Hàn Mặc Tử. Trong chương trình Tìm trong kho báu lần này, chúng ta sẽ tìm hiểu di sản văn chương Quách Tấn trong những chặng đường tiếp theo của ông
Bắt đầu từ tập thơ đầu tay Một tấm lòng xuất bản năm 1939, cho đến cuối đời, Quách Tấn đã xuất bản tất cả 14 tập thơ, hàng chục tập văn và một số tác phẩm dịch. Ông cũng viết chung cùng con trai là Quách Giao một số sách khảo cứu như: Nhà Tây Sơn, Võ nhân Bình Định, Đào Tấn và Hát bội Bình Định. Khác với nhiều tác giả Thơ Mới đương thời, Quách Tấn tìm về một hình thức cổ điển khi sáng tác các bài thơ của ông, đó là các bài Đường luật và tứ tuyệt. Tập thơ đầu tay Một tấm lòng của ông có lời Tựa trang trọng của Tản Đà và lời Bạt đầy ân tình của người bạn thân tình là thi sĩ Hàn Mặc Tử. Quách Tấn cũng là một trong số 46 tác giả được Hoài Thanh giới thiệu trong tuyển tập Thi nhân Việt Nam. Hoài Thanh có lẽ cũng là một trong những người đầu tiên có bài phê bình nhận xét về thơ Quách Tấn.
Trong chương trình Tìm trong kho báu lần trước, chúng tôi đã giới thiệu tới quý vị thính giả một phần di sản văn chương Yến Lan, chủ yếu tập trung vào các tác phẩm sáng tác giai đoạn trước 1945 của ông. Sự nghiệp văn học của Yến Lan còn nhiều thành tựu, nhiều tác phẩm tiêu biểu trong giai đoạn sau, được đông đảo bạn đọc yêu mến, trong đó phải kể đến di sản thơ tứ tuyệt gần 500 bài mà ông đã để lại. Chương trình hôm nay, chúng ta sẽ cùng đi tìm vẻ đẹp thi ca trong một số sáng tác tứ tuyệt của Yến Lan
Trong những chương trình Tìm trong kho báu gần đây, chúng tôi đã lần lượt giới thiệu tới quý vị di sản văn chương của hai nhà thơ trong nhóm Trường thơ Loạn là Bích Khê và Hàn Mặc Tử. Trong chương trình Tìm trong kho báu lần này, chúng tôi tiếp tục giới thiệu tới quý vị di sản văn chương của một nhân vật nữa trong nhóm Trường thơ Loạn, đó là thi sĩ Yến Lan. Không chỉ là thành viên của nhóm Trường thơ Loạn, Yến Lan còn là một trong số bốn nhà thơ của nhóm thơ Bình Định mang tên Bàn Thành tứ hữu, gồm Hàn Mặc Tử, Quách Tấn, Yến Lan và Chế Lan Viên. Năm nay cũng vừa tròn 25 năm ngày Yến Lan rời xa cõi thế.
Trong hai kỳ Tìm trong kho báu vừa qua, chúng tôi đã giới thiệu tới quý vị thính giả di sản văn chương Hàn Mặc Tử qua nhiều bài viết cũng như nhận định của các nhà phê bình nghiên cứu trong khoảng hơn ba chục năm qua. Có thể nói, thơ Hàn Mặc Tử luôn tạo ra sức hút với mọi thế hệ độc giả, là vùng đất còn chứa nhiều bí ẩn, tiếp tục mời gọi các cây bút phê bình tiếp tục khảo cứu và tìm tòi. Chương trình hôm nay, chúng ta tiếp tục tìm hiểu di sản văn chương Hàn Mặc Tử