Nhìn vào đội ngũ những cây viết đương đại về đề tài miền núi trong khoảng 15 trở lại đây, Đỗ Bích Thúy nổi lên như một trong những gương mặt tiêu biểu hàng đầu. Chị quê gốc ở Nam Định nhưng lại sinh ra và lớn lên ở Hà Giang, tốt nghiệp Học viện Báo chí và Tuyên truyền khóa 1997-2001, sau đó về công tác tại Tạp chí Văn nghệ Quân đội. Tính đến nay, Đỗ Bích Thúy đã xuất bản 22 cuốn tiểu thuyết, truyện ngắn và tản văn. Chị cũng đã dành được nhiều giải thưởng văn học trong nước như Giải Nhất truyện ngắn Tạp chí Văn nghệ Quân đội năm 2000, Giải Nhất Văn xuôi Hội Văn học Nghệ thuật Các dân tộc thiểu số năm 2013, Giải Văn học Nghệ thuật thủ đô năm 2014. Nhân dịp cuốn tản văn mới nhất của chị vừa được ra mắt trong tháng Tư này, chương trình Đôi bạn văn chương của Ban VHNT VOV6 xin được dành một cuộc trò chuyện về chân dung chị với tên gọi: Đỗ Bích Thúy – Than đỏ dưới tro tàn.
Chiến thắng Điện Biên Phủ 7/5/1954 của quân và dân ta “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu” khiến cả thế giới khâm phục. Đã 69 năm trôi qua nhưng ý nghĩa và tầm vóc của sự kiện lịch sử trọng đại ấy vẫn còn vẹn nguyên giá trị. Rất nhiều bài thơ viết về chiến thắng Điện Biên Phủ đã được ra đời kể về 56 ngày đêm chấn động địa cầu, ca ngợi chiến công và tưởng nhớ những chiến sĩ đã hy sinh vì sự độc lập tự do của Tổ quốc.
Nhà thơ Nguyễn Linh Khiếu sinh năm 1959 tại Thái Bình. Ông hiện là Chủ tịch Hội đồng thơ – Hội Nhà văn Hà Nội. Vốn là một tiến sĩ Triết học nhưng nhà thơ Nguyễn Linh Khiếu lại có sức sáng tác thơ ca bền bỉ với nhiều tập thơ như: “Chùm mơ tiên cảm”, “Lửa thiêng”, “Hoa linh”, “Dọc sông Hồng”, “Phồn sinh”, “Hoa linh thảo”…Vừa qua, nhà thơ Nguyễn Linh Khiếu đã có cuộc gặp gỡ bạn bè văn chương tại không gian của “Tổ Chim Xanh”, Hà Nội. Trong buổi tâm giao này, trường ca “Phồn sinh” của nhà thơ quê Thái Bình đã nhận được nhiều sự chú ý và đánh giá từ các nhà nghiên cứu và các bạn thơ. Phóng viên chương trình có bài “Nguyễn Linh Khiếu: Phá cách trong trường ca triết học”.
Truyện ngắn “Đứa con người điên” của tác giả Tịnh Vũ là một câu chuyện buồn nhưng không bi luỵ. Bất kì người đàn bà nào sinh ra trên thế gian này cũng có quyền làm mẹ, dù họ có tật nguyền hay lâm vào hoàn cảnh thế nào. Người mẹ có thể khiếm khuyết nhưng đứa con là hạt ngọc đối với họ, người mẹ nào mà không yêu thương đứa con mình đứt ruột đẻ ra. Một người mẹ bị khiếm khuyết về thể chất và tinh thần, đứa con nhỏ thơ ngây được người mẹ ấy sinh ra lại càng là niềm an ủi lớn lao, là điểm tựa để họ sống. Nhân danh những thứ tốt đẹp nhưng cũng không thể tước đi quyền làm mẹ, quyền được yêu thương chăm sóc đứa con mình. Chi tiết đứa con nhỏ bị người ta bắt đi và người mẹ phản kháng bằng cách không ăn không uống, tự huỷ hoại bản thân mình là hành động mang ý chí và tình cảm mãnh liệt và chứng tỏ người mẹ ấy không hề điên. Sự đấu tranh mạnh mẽ và tình cảm mẫu tử thiêng liêng đã chiến thắng những toan tính ích kỉ, vật chất. Sự trở về của đứa con vừa là niềm vui tột cùng của người mẹ, vừa là minh chứng rằng tình người, sự yêu thương mới là điều đáng quý nhất đối với mỗi cá nhân và gia đình họ đang sống. Câu chuyện ám ảnh người đọc, người nghe, chạm đến lòng trắc ẩn của mỗi chúng ta và từ đó, chúng ta nhận ra những giá trị tốt đẹp, lòng yêu thương, tình người đã nâng đỡ con người vượt qua những sóng gió cuộc đời…(Lời bình của BTV Vân Khánh)
Quí vị và các bạn có thể thấy: Những tình tiết ban đầu của truyện khá gây tò mò và cuốn hút người đọc, người nghe. Nhân vật ông Độc bỏ phố lên rừng, nuôi một đứa trẻ mồ côi, nhặt được một đàn chó mới sinh, đi rừng phát hiện được một loại cây dược liệu quí có tác dụng cải lão hoàn đồng, bắt đầu làm giàu bằng việc trồng cây dược liệu quí đó. Nhưng loài cây này có một đặc điểm thu hút những thú dữ đến. Và rồi một cuộc giao tranh sinh tồn diễn ra. Tác giả đưa ra một loạt những dữ liệu như thế chuẩn bị cho một cốt truyện mang tính luận đề. Điều gì xảy đến với cây Mạ ly quí giá, với lũ chó, với ông Độc. Việc sở hữu cây dược liệu quí vô hình chung nuôi dưỡng cái ác, sự tham lam ích kỷ khiến con người ta trở nên mù quáng và hành xử ngày càng vô lối. Từng cấp độ của tội ác, từng nút thắt của xung đột được nhà văn dụng công xây dựng, đẩy dần lên tới đỉnh điểm là hành động chọc mù mắt những con chó. Cây Mạ ly như biểu tượng cho thứ dục vọng điên cuồng, thứ tham vọng có thể hủy hoại nhân cách, khiến con người trở nên thú tính. Và chính bởi dục vọng cùng sự ích kỷ, con người đã phải trả giá đắt. Vậy là nhà văn Thiên Sơn luôn thường trực trách nhiệm công dân của người cầm bút, dù ở thể loại tiểu thuyết, hay truyện ngắn, truyện của anh luôn mang sức nặng tải đạo, một lần nữa có tác dụng cảnh tỉnh sâu sắc. (Lời bình của BTV Lê Tuyết Mai)
Lấy bối cảnh núi rừng, “Nước mắt dành cho ai” của nhà văn Nguyễn Cẩm Hương đi theo một mô típ quen thuộc: câu chuyện của những người dạy học ở vùng cao. Tuy nhiên, ngay chính ở một đề tài tưởng như đã cũ đã quen, tác giả vẫn đủ sức kiến tạo bất ngờ và khơi gợi cảm xúc ở người đọc. Nhân vật chính là thầy giáo Vận, lên dạy học ở vùng cao ba năm. Chừng đấy thời gian, anh đã kịp quen với bản làng và nuôi một con khỉ tên là May, gần với tên Mai của người yêu… Khác với những truyện ngắn viết về việc gieo chữ, “Nước mắt dành cho ai” tập trung vào mối quan hệ giữa Vận và May. Việc Vận đem con khỉ nhỏ về nuôi xuất phát từ lòng tốt nhưng lại đem đến những hệ lụy không ngờ. Vận dựa vào May để thích nghi với môi trường mới còn nhiều khó khăn vất vả. May dựa vào Vận để thoát khỏi kiếp nấu cao. Nhưng mặt khác, sự tồn tại của nó bên cạnh Vận lại đem đến nhiều tình huống khó xử, nhất là khi con khỉ gần như đã mất hoàn toàn khả năng sống giữa rừng già… “Nước mắt dành cho ai” có nhiều trường đoạn xúc động, nhất là ở đoạn cuối. Trong đời, có những lúc không có lựa chọn nào tốt cho tất cả. Và sự êm ấm ở một nơi nào đó rất có thể được đổi bằng sự chênh vênh ở một nơi khác. (Lời bình của BTV Nguyễn Hà)
Từ xưa đến nay những chuyện về tình mẫu tử luôn khiến người ta cảm động. Tình cảm, sự hi sinh mẹ dành cho con trong văn học, trong cuộc sống không bao giờ kể xiết. Câu chuyện về tình mẫu tử trong “Những ngọn gió băng đồng” của Nguyễn Thị Như Hiền lại càng đặc biệt vì nó có những hai người mẹ kép và hoàn cảnh lại rất khác thường. Mẹ là mẹ nhưng đồng thời là bà, chị là chị nhưng cũng chính là mẹ ruột. Một tình cảnh éo le và phức tạp mà có lẽ chỉ có tình mẫu tử mới giúp người ta vượt qua những đắng cay, tủi nhọc. Tình người, sự yêu thương đùm bọc, những đắng cay của số phận đến phút chót mới được tiết lộ hoàn toàn. Người mẹ nhỏ thật đặc biệt và lớn lao, người mẹ lớn lại càng cao cả thầm lặng hi sinh hơn nữa. Câu chuyện gần giống như cổ tích nhưng hoàn toàn có thể trong đời sống thật. Điều ý nghĩa nhất đối với người mẹ, người chị là tình yêu thương, sự hi sinh của của họ mang lại hạnh phúc, yên ổn cho đứa con, đứa em của mình. Niềm vui, cuộc sống bình yên của đứa con là phần thưởng lớn nhất dành cho mẹ, dù mẹ có phải âm thầm, lặng lẽ vượt qua bao nhiêu bão giông như thế nào. Một truyện ngắn đã khiến cho người đọc, người nghe cảm nhận đến dòng cuối cùng mà vẫn rưng rưng, cảm động và ngẫm ngợi (Lời bình của BTV Vân Khánh)
Các bạn thân mến, qua lời kể của nhân vật tôi, chúng ta thấy một ông già cô đơn, nghèo khổ và bệnh thật lặng lẽ vượt qua kiếp sống của mình. Vốn là một gã đồ tể bán thịt lợn nhưng từ khi đứa con trai mất đi, ông già sống mòn mỏi nửa tỉnh nửa mê. Có lẽ chính nghề giết lợn cũng một phần gây nên cái nghiệp cho ông già. Trong hình dáng hung dữ, xù xì kia là một tấm lòng nhân ái của một người cha. Ông hết lòng chăm sóc cho đứa con tật nguyện của mình, giả phụ nữ để ru con ngủ, mong ngóng con được chơi cùng những đứa trẻ khác. Vẻ ngoài cứng rắn nhưng ẩn chứa bên trong gã đồ tể là sự yếu ớt của tâm hồn nhạy cảm. Chính vì vậy khi đứa con mất đi ông đã bị sốc sống lay lắt nửa đời còn lại. Nghệ thuật miêu tả nhân vật trong truyện khá chi tiết, lựa chọn những điều tiêu biểu, sống động khiến người đọc, người nghe nhớ tới cách miêu tả trong tác phẩm của nhà văn Đoàn Giỏi. Truyện không có nhiều mâu thuẫn, không đi sâu miêu tả tâm lý nhân vật mà chỉ là câu chuyện kể lại một kiếp người nhọc nhằn. Tuy vậy, truyện vẫn mang đến nhiều xúc động cho người đọc, người nghe. Hình ảnh gã đổ tể giả phụ nữ ru con hay chi tiết đứa bé trí tuệ chậm phát triển gọi đầu cho cha mình, tình tiết ông già bị hàm oan bắt trộm gà dễ gợi lên cảm xúc cho chúng ta. Ông già ngoại hình dữ tợn nhưng bản tính thật thà. Ngay cả khi trở nên nửa tỉnh nửa mê thì ông cũng tự đi đào chuột, mò tôm bắt cá hay xin ăn chứ không đi ăn trộm. Cậu con trai đã mất như ngọn lửa giúp ông sống hết cuộc đời. Cuối cùng thì một kiếp nhân sinh cũng đã qua. Đến tận khi ông già mất, người ta cũng không biết ông từ đâu tới, vì sao trên người lại có những vết sẹo to lớn, hai người có thực sự là cha con hay không? Ông già như ánh sáng cô đơn trên bầu trời rớt xuống dòng sông rồi chìm dần vào dòng sông thời gian. Lắng đọng trong lòng người đọc, người nghe là cảm xúc buồn vui của đời người. Để chúng ta trân quý những điều hạnh phúc mà chúng ta đang có. (Lời bình của BTV Hoàng Hiệp)
Trong câu chuyện chúng ta vừa nghe, bắt đầu từ biến cố Vi Tùng Ngân giết Đường Khắc vì quá uất ức và bị cảnh sát truy nã, treo thưởng với số tiền lên tới mười vạn tệ, tác giả dành phần lớn dung lượng của truyện để nói về cuộc trao đổi, trò chuyện giữa hai người bạn: Vi Tùng Ngân và Hoàng Thân Chương. Vi Tùng Ngân thì muốn đền ơn người bạn của mình đã từng cứu anh thoát khỏi tai nạn năm xưa, Hoàng Thân Chương thì một mực thà chết chứ không trình báo bạn với công an để lĩnh tiền thưởng. Cuối cùng, nhờ sự cố tình sắp đặt của Vi Tùng Ngân mà cảnh sát đã tìm đến giải Ngân đi và dứt khoát trao số tiền thưởng cho Chương. Đứng về phía Ngân, khi bị cảnh sát tìm đến và áp giải đi, hẳn trong lòng anh cảm thấy nhẹ nhàng thanh thản vì đã đền ơn được cho người bạn từng giúp đỡ mình. Nhưng Ngân sẽ không thể lường được hành động của Chương sau đó, khi Chương quyết định chia hết số tiền thưởng mười vạn tệ cho tất cả các hộ trong thôn của mình. Thế mới biết, phẩm giá con người không dễ gì đánh đổi được bằng những cám dỗ vật chất, cho dù giá trị vật chất ấy có lớn đến bao nhiêu chăng nữa. Vi Tùng Ngân tự chọn lấy một quyết định giúp cho bản thân được thanh thản thì Hoàng Thân Chương cũng tự chọn lấy một quyết định hợp với lòng mình nhất, tấm lòng đối với bạn của anh trước sau không thay đổi, dù khi anh mạnh khỏe hay tàn phế, dù người bạn của mình đang sống thuận lợi hay gặp cảnh sa cơ. Truyện ngắn Tiền thưởng của Phàm Nhất Bình, vì thế có thể coi là một bản tụng ca tình bạn cũng như phẩm giá cao đẹp, không màng danh lợi của những con người chân chính. (Lời bình của BTV Đỗ Anh Vũ)
Trong những chương trình Tìm trong kho báu vừa qua, chúng tôi đã lần lượt giới thiệu di sản văn chương của Nhất Linh và Khái Hưng, hai cây bút trụ cột trong nhóm Tự lực văn đoàn. Trong chương trình Tìm trong kho báu tuần này, chúng tôi tiếp tục giới thiệu tới quý vị thính giả di sản văn chương của một thành viên quan trọng nữa trong nhóm Tự lực, đó là nhà văn Thạch Lam. Nhắc tới nhà văn Thạch Lam là nhắc tới những cống hiến quan trọng của ông ở thể loại truyện ngắn. Nhiều truyện ngắn của ông đã và đang được sử dụng trong chương trình ngữ văn trong nhà trường phổ thông và trở thành nổi tiếng suốt bao năm qua. Có thể kể đến các tác phẩm tiêu biểu như: Gió lạnh đầu mùa, Hai đứa trẻ, Dưới bóng hoàng lan...
Có thể nói, Tiêu Sơn tráng sĩ là tác phẩm có vị trí đặc biệt trong các sáng tác của Khái Hưng. Nó không chỉ là tiểu thuyết lịch sử duy nhất mà còn là tác phẩm có dung lượng lớn nhất trong các sáng tác của Khái Hưng. Theo bản in lại của Công ty Nhã Nam và NXB Hội Nhà vào năm ngoái, tác phẩm được ra mắt bạn đọc với khổ sách 14,5 x 20,5 và có độ dày 518 trang, không kể những trang phụ lục bằng hình ảnh.
Nửa chừng xuân là tiểu thuyết nổi tiếng trong nhóm các tác phẩm với đề tài hiện thực xã hội của Khái Hưng. Đứng về mặt niên biểu sáng tác, Nửa chừng xuân được công bố năm 1934, liền ngay sau Hồn bướm mơ tiên. Tác phẩm này thể hiện một cái nhìn mới mẻ, đi trước thời đại của Khái Hưng về vấn đề gia đình và nữ quyền, đấu tranh không khoan nhượng với các hủ tục lạc hậu của xã hội cũ. Đây cũng là tiểu thuyết duy nhất của nhóm Tự lực văn đoàn được chuyển thể thành phim năm 1987 với sự thủ vai của NSUT Phương Thanh trong nhân vật Mai.
Nhìn lại nền văn học nghệ thuật Việt Nam nửa cuối thế kỷ 20, Nguyễn Đình Thi (1924- 2003) là tác giả có đóng góp phong phú ở nhiều thể loại: thơ, tiểu thuyết, truyện ngắn, truyện thiếu nhi, phê bình văn học, kịch, triết học, âm nhạc. Sự nghiệp sáng tác của ông trải dài từ giai đoạn chống Pháp sang chống Mỹ cũng như sau 1975. Nguyễn Đình Thi có hơn 30 năm giữ chức Tổng thư ký Hội Nhà văn Việt Nam và từ năm 1995 là Chủ tịch Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật cho đến khi qua đời. Nguyễn Đình Thi được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật đợt 1 năm 1996. Tên ông được đặt cho một con phố thuộc phường Thụy Khuê, quận Tây Hồ, nằm ngay ven Hồ Tây, Hà Nội. Nhân dịp kỷ niệm tròn 20 năm ngày ông đi xa, chương trình Đôi bạn văn chương xin được dành một cuộc trò chuyện về chân dung thơ ông với tên gọi: Nguyễn Đình Thi – Quê hương và tình yêu
Truyện “Máu rừng” của tác giả Mai Hương viết về hai người bạn: Lênh và Pó. Thân thiết với nhau từ nhỏ nhưng Lênh chọn tiếp tục con đường học hành, còn Pó rẽ ngang, làm lâm tặc. Cả hai cùng thích một người con gái tên Xúa… Số phận, với những ngã rẽ bất ngờ, đẩy họ về hai phía khác xa nhau, thậm chí có lúc dường như đã trở thành hai đối cực đầy mâu thuẫn. Tuy nhiên, ở trong truyện ngắn này, dễ thấy Pó không phải là một nhân vật phản diện. Anh chỉ là một người có suy nghĩ giản đơn, mong có cuộc sống đủ đầy với người mình yêu. Có điều, Pó đã đi sai đường và phải trả giá cho lựa chọn của mình. “Máu rừng” là một truyện ngắn có thể gây ám ảnh cho người đọc khi tác giả không né tránh mà đi sâu vào sự tàn bạo và độc ác của con người. Sự tàn bạo ấy không chỉ thể hiện ở việc tận diệt thiên nhiên mà còn bộc lộ qua cách người đối xử với người. Truyện có nhiều lớp lang. Các chi tiết được đan cài khéo léo và không kém phần dữ dội khiến “Máu rừng” đủ sức găm vào trí nhớ của độc giả. (Lời bình của BTV Nguyễn Hà)