Văn học Đọc truyện đêm khuya Tiếng thơ Tìm trong kho báu

2024

Truyện ngắn chúng ta vừa nghe kể về hai người họa sĩ làm nghề vẽ ảnh truyền thần. Đó là chú Thuận và người học trò mà chú hết lòng truyền dạy, cũng là nhân vật xưng Tôi và kể lại câu chuyện này: Tý. Như lời tự bạch của Tý, anh là người duy nhất của thị trấn còn theo nghề này, ngỡ như không thể cạnh tranh nổi với các hiệu ảnh kỹ thuật số đang đầy dẫy trên thị trường. Thế nhưng Tý vẫn sống được với nghề và vẫn có khách, đặc biệt là các khách Tây. Từ bức vẽ truyền thần chính người thày của mình, chú Thuận, có thể nói Tý đã bước sang một giai đoạn khác của cuộc đời, tự sống và vươn lên với nghề. Qua câu chuyện mà tác giả kể lại, ta có thể cảm nhận được một điều quan trọng, đó là cho dù làm bất cứ nghề gì, muốn thành công được chắc chắn phải có một tình yêu tha thiết, bền bỉ, sâu nặng. Người không phụ nghề thì nghề mới không phụ người. Với nghề vẽ truyền thần này, vẽ giống thôi chưa đủ mà phải vẽ ra được thần thái nhân vật và làm cho người thân của nhân vật xúc động. Tý đã hơn một lần làm được điều ấy, đặc biệt là trong tình huống bà cụ mẹ liệt sĩ nhờ anh vẽ con trai mình mà không hề có một tấm ảnh nào, tất cả chỉ dựa trên lời kể. Hoàn thành bức tranh này có thể nói là thử thách lớn nhất đối với anh Tý từ trước đến nay, một điều tưởng như không thể làm nổi. Thế nhưng anh đã vẽ bằng tất cả tình yêu thương, sự chia sẻ với bà mẹ và lòng kính trọng về một người lính đã ngã xuống vì tổ quốc. Cao trào của truyện, dư âm của truyện để lại cũng nằm ở tình huống – sự kiện độc đáo này. Người thợ vẽ ảnh truyền thần ấy có trái tim của một nghệ sĩ đích thực. Truyện ngắn Ký ức hiện hình của nhà văn Trần Quốc Cưỡng vì thế cũng mang ý nghĩa giáo dục to lớn cho mỗi con người trong cuộc sống và lao động mỗi ngày.

Tiếng thơ, tiếng lòng trong bão lũ 16/9/2024

Những ngày qua, cơn bão Yagi và những trận lũ lụt đã và đang tàn phá nặng nề nhiều tỉnh thành phía Bắc nước ta. Hậu quả để lại là bao đau thương, mất mát không dễ gì nguôi ngoai. Liên tiếp những tin tức giông bão, lũ lụt, thiệt hại, gãy đổ, ngập úng, sạt lở đè nén bao trái tim thương cảm. Chúng ta cùng lắng lại trong những vần thơ viết về giông bão, lũ lụt, nhất là cảm xúc còn tươi ròng trong các sáng tác ra đời thời gian gần đây.

Trăng trong thơ kim cổ 12/9/2024

Vầng trăng tự bao đời đã trở thành nguồn cảm hứng vô tận cho các tác phẩm văn học nghệ thuật, trong đó có thi ca. Trăng vừa là một vẻ đẹp huyền diệu của đất trời, vừa là nơi để những người nghệ sĩ ký thác, gửi gắm bao nỗi niềm tâm sự buồn vui. Nhân dịp Tết trung thu năm nay, chương trình Đôi bạn văn chương của Ban Văn học Nghệ thuật (VOV6), Đài Tiếng nói Việt Nam xin được dành một cuộc trò chuyện với chủ đề: Trăng trong thơ kim cổ.

“Gió đồng đêm năm ấy”: Ấm áp tình người 11/9/2024

Truyện ngắn đưa chúng ta trở lại những ngày đất nước bắt đầu mở của với nhiều đổi thay. Nhân vật Dũng và chị Riềng là đôi bạn thân từ nhỏ. Dũng đã chứng kiến niềm vui, nỗi buồn của chị Riềng. Là người con gái xinh đẹp, giỏi giang nhưng sinh ra trong một gia đình không tốt đẹp nên chị Riềng gặp nhiều trắc trở, tổn thương. Vì tai tiếng của cha mẹ mà tình duyên giữa chị Riềng với người yêu là anh Cường đổ vỡ. Đau khổ vì không lấy được anh Cường lại bị cha mình chút nữa làm nhục, chị Riềng bỏ làng ra đi. Mấy chục năm sau, Dũng với chị Riềng mới gặp lại nhau và nhiều bí mật được hé lộ. Truyện ngắn viết về đời thường nhưng lôi cuốn người đọc bởi không ít chi tiết ấn tượng, bất ngờ thú vị. Đoạn tả Dũng bắt con đỉa trên ngực chị Riềng khiến chàng thanh niên lần đầu tiên nhìn thấy thân thể một người phụ nữ dường như là sự kiện khiến mối quan hệ giữa hai người bỗng trở nên khác biệt. Việc chị Riềng hận lão Hoàng nhưng âm thầm để chồng là anh Thắng trở thành con nuôi của cha khiến chúng ta hiểu hơn lòng vị tha của một người phụ nữ. Suốt mấy chục năm xa cách Dũng mới biết được cái đêm mặn nồng giữa mình và chị Riềng lại có một đứa bé. Sau mấy chục năm xa cách, tất cả khúc mắc, bí mật được giải tỏa, ba nhân vật bình thản đón nhận những sự kiện như một điều bình thường của cuộc sống. Thời gian trôi đi, câu chuyện về 3 nhân vật lắng lại trong tâm trí chúng ta là sự ấm áp của tình người.

Phong dao về tình yêu của Tản Đà – Nguyễn Khắc Hiếu 11/9/2024

Xét về số lượng phong dao, có lẽ thi sĩ Tản Đà chỉ thua Á Nam – Trần Tuấn Khải. Theo thống kê, ông có khoảng hơn 50 bài trong khi Á Nam Trần Tuấn Khải có 91 bài phong dao in trong các tuyển tập tác phẩm. Cả Tản Đà và Trần Tuấn Khải đều là những trí thức Nho học tiến bộ, đều là những người con yêu quê hương tha thiết và cơ bản là đều chịu nhiều ảnh hưởng của nền văn học truyền thống của dân tộc. Hai ông đã kế thừa những tinh hoa văn học dân tộc, đặc biệt là ca dao dân ca truyền thống để hình thành nên phong vị văn chương ấn tượng. Tình yêu đôi lứa, cũng là một đề tài quen thuộc, chiếm hơn một nửa trong các sáng tác thể loại này của Tản Đà. Phong dao viết về tình yêu của ông đa dạng, giàu sắc thái, cho thấy trải nghiệm về cuộc đời, nhân sinh.

"Độc thân": Khuất khúc nào trong số phận cuộc đời 10/9/2024

Một gia đình riêng, một người bạn đời và những đứa con có thể là mục đích hướng tới của nhiều cá nhân trong xã hội. Nhưng trái lại, với một bộ phận khác thì viễn cảnh gia đình, những phát sinh, ràng buộc, ngổn ngang, bận rộn, lại gây cho họ cảm giác phiền phức, mệt mỏi, mất đi sự riêng tư, kỷ luật, tự do. Đó có thể là lựa chọn tự thân hay do sự xô đẩy của hoàn cảnh, những biến cố. Chính vì thế, ngay trước ngưỡng cửa hôn nhân, có những người chối bỏ việc gây dựng gia đình riêng, chối bỏ một vai trò trong guồng quay tuổi tác và tâm sinh lý như quy luật thường tình. Họ cho rằng đó là một lựa chọn đúng đắn. Thế nhưng, trước sự ngây thơ, đáng yêu của con trẻ, trái tim tưởng vô cảm, lạnh băng của nhân vật “hắn” bỗng ấm lên, rung động. Đứa trẻ mới hôm nào ra đời, xuất hiện phá tan không gian yên tĩnh và trong lành, chỉ sau sáu tháng “hắn” đi công tác trở về đã lớn bổng lên và khiến hắn nhận ra ý nghĩa thực sự của một gia đình. Trách nhiệm, bổn phận không phải là gánh nặng mà chính là sự soi tỏ, truyền dẫn, tiếp nối trên hành trình đời người. Thông qua việc xây dựng một nhân vật với quan điểm và lối sống cực đoan, tác giả Trịnh Minh Hiếu đã khắc họa được câu chuyện tôn thờ chủ nghĩa độc thân. Nhưng sâu hơn là những sứt mẻ, đổ vỡ thậm chí lệch lạc trong lối sống, lối suy nghĩ đã tạo nên những con người lạc lối trong vòng tròn số phận.

Phong dao của Tản Đà - Nguyễn Khắc Hiếu 5/9/2024

Nhắc tới mảng phong dao và những bài phong dao đặc sắc trong nền văn học dân tộc, chúng ta không thể quên tên tuổi và đóng góp của nhà thơ Tản Đà. Vốn xuất thân trong gia đình nhà nho, sáng tác của ông ảnh hưởng phong vị văn chương truyền thống của dân tộc. Nhiều câu thơ, bài thơ của Tản Đà đã được lưu truyền trong dân gian như thể ca dao

Nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh: “Ta năm mươi ngồi viết thơ buồn" 30/8/2024

Nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh sinh năm 1968, nổi tiếng trong giới sinh viên Hà Nội khi anh là gương mặt thơ nổi bật của phong trào thơ sinh viên Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội cuối những năm 80, đầu những năm 90 của thế kỷ trước. Nhiều bài thơ của Nguyễn Tiến Thanh viết trong khoảng thời gian này hiện vẫn có người thuộc nằm lòng. Hơn 20 năm làm công tác quản lý tại cơ quan báo chí, mới đây, nhà thơ chuyển qua sang mảng xuất bản sách. Nguyễn Tiến Thanh đã xuất bản hai tập thơ “Chiều không tên như vết mực giữa đời” và “Loạn bút hành” cùng với tiểu luận mang tên “Thời của tạp chí”. 39 bài thơ trong tập “Viễn ca” của Nguyễn Tiến Thanh thể hiện suy ngẫm, chiêm nghiệm của nhà thơ về cuộc sống, tình yêu khi bước vào tuổi trung niên. Tập thơ này vẫn phảng phất chất lãng mạn, trữ tình trong thơ Nguyễn Tiến Thanh một thời, mặt khác, đầy ắp những suy tư, triết lý qua chiêm nghiệm và thẩm thấu được từ những chặng đời đã qua. BTV Tiếng thơ đã có những ghi nhận về tập thơ “Viễn ca” với nỗi niềm Nguyễn Tiến Thanh: “Ta năm mươi ngồi viết thơ buồn”:

“Xà cừ nở hoa”: Bông hoa đẹp dâng đời 30/8/2024

Trong truyện ngắn “Xà cừ nở hoa”, nhà văn Lê Ngọc Hạnh đã kể chuyện ở ngôi kể thứ ba. Chị dùng thủ pháp truyện lồng truyện, khéo léo lẩn vào những ký ức và dòng xúc cảm vượt thời gian của nhân vật bác sĩ Tú. Anh được sinh ra, trưởng thành từ quê hương cách mạng, trong một gia đình giàu truyền thống. Ở đó có người cha luôn dặn dò, nhắc nhớ con mình về quê cha đất tổ. Cha dạy con về những nỗi đau chiến tranh và sự quý giá của độc lập, tự do là như thế nào. Hết thẩy những điều ấy chính là tình yêu quê hương đất nước được thể hiện thẳm sâu mà đầy tự nhiên trong sự trao truyền, tiếp nối giữa các thế hệ. Lớn lên, người con trở thành bác sĩ được sống, cống hiến ở thời bình luôn tận tâm phụng sự người có công với đất nước bằng cả trái tim và lòng biết ơn của mình. Hình ảnh cây xà cừ nở hoa ở cuối truyện ngắn mang tính biểu tượng, như gợi nhắc chúng ta nhớ về thế hệ ông cha. Cây cổ thụ luôn vững chãi, tỏa bóng mát và kết tinh nên những bông hoa đẹp dâng đời. Lớp người sau kế cận lớp người trước, cũng sẽ trở thành những cây cổ thụ, đua nở những bông hoa đẹp cho đất nước, quê hương.

Hai truyện ngắn được đưa vào chương trình giảng dạy ở nước Mỹ 30/8/2024

Nhà văn đã lấy tên nhân vật người bạn cùng lớp trở đi trở lại trong câu chuyện của cậu bé mới đi học mẫu giáo làm nhan đề truyện ngắn này. Cái tên điểm nhấn, một cậu bạn cá biệt và ngỗ ngược gây ra đủ trò rắc rối trong lớp học. Tên cậu được điểm danh liên tục, hàng ngày trong câu chuyện trường lớp mà lúc nào cũng là những trò nghịch ngợm trái khoáy. Nhà văn đã chọn được nhân vật, câu chuyện, chi tiết điển hình: trường học, lớp học nào ở vùng miền hay quốc gia nào cũng sẽ có những học sinh cá biệt như vậy – Những học sinh được nêu tên liên tục không phải vì thành tích học tập xuất sắc mà bởi những cách hành xử, vi phạm kiểu nhất quỷ nhì ma…Hầu hết trong số đó vẫn chứng nào tật nấy không thay đổi nhưng vẫn có một số ít thay đổi theo hướng tích cực hơn. Nếu đơn giản là kể chuyện nhân vật cậu bé ngỗ nghịch thì truyện ngắn này sẽ đi vào mẫu số chung. Điều thú vị đặc biệt là tác giả đã khéo léo gói ghém bất ngờ đến tận những trang cuối cùng. Người chuyển ngữ truyện ngắn này cũng rất tinh tế. Danh tính của cậu bé cá biệt kia dần dần mở ra nhờ cách hành văn tự nhiên, hóm hỉnh. Cách kể chuyện và trí tưởng tượng của trẻ em thực sự vẫn là một thế giới vô cùng thú vị mà không phải người lớn nào cũng dễ dàng nắm bắt được. Trang văn đã khép lại mà dư vị của nụ cười, của sự thích thú vẫn còn phảng phất đọng lại…

Những vần ca dao hiện đại về Bác Hồ 29/8/2024

Cuộc đời, tấm gương bình dị mà cao đẹp của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trở thành nguồn cảm hứng trong sáng tác của nhiều tác giả, nhà văn, nhà thơ. Đặc biệt, qua những vần ca dao, công đức của Bác Hồ được diễn đạt một cách đầy hình ảnh và cảm xúc. Từ đó nói lên được tiếng lòng, lòng biết ơn với những cống hiến của Bác đối với dân tộc. Một số nhà nghiên cứu đã cất công sưu tầm, tuyển chọn những áng ca dao nói về Bác, tiêu biểu là cuốn “Ca dao về Bác Hồ” chọn lọc tới hơn 1.200 câu ca nói về Bác của nhà thơ Trần Hữu Thung hay nhà giáo Nguyễn Nghĩa Dân trong cuốn “Ca dao Việt Nam 1945-1975” khẳng định những câu ca về Bác Hồ chiếm khoảng hơn 10% trong tổng số lượng ca dao hiện đại. Nhà Phê bình văn học Lê Xuân trong một bài viết đã dẫn ra một số câu ca dao tiêu biểu cho thấy được hình ảnh Bác Hồ trong tâm thức dân gian ở các vùng miền trên khắp đất nước ta.

"Thương nhớ hoàng lan" - Tình yêu cấm đoán 27/8/2024

Trước khi trở thành một người viết tiểu thuyết với các tác phẩm ấn tượng như “Từ Dụ Thái hậu”, “Công chúa Đồng Xuân”, nhà văn Trần Thùy Mai đã sớm “gây thương nhớ” với độc giả bằng thể loại truyện ngắn. Nhà phê bình Đặng Tiến từng nhận xét “nghệ thuật Thùy Mai quay vòng xung quanh ba trụ điểm: kỹ thuật kể chuyện hấp dẫn, lối phân tích tế nhị, gợi suy tưởng, và cuối cùng, quý nhất là tấc lòng nhân hậu của tác giả”. Truyện ngắn “Thương nhớ hoàng lan” cũng không nằm ngoài “ba trụ điểm” này. Tác phẩm là hai câu chuyện tình của hai thế hệ. Một tình huống, hai lựa chọn nhưng kết cuộc dường như không thay đổi. Với nhân vật “tôi” hay “cha tôi”, việc vướng vào tình ái khi đang trong con đường tu tập đều đem đến nỗi sầu muộn và nuối tiếc. Một thứ tình yêu cấm đoán khiến người ta e sợ nhưng mặt khác lại không ngừng khao khát, kiếm tìm – một sự quyến rũ ma mị mà cả đời chẳng thể nào thôi nhớ thôi thương. Không quá cầu kì về kĩ thuật viết, “Thương nhớ hoàng lan” tuân theo lối trần thuật tuyến tính. Nhịp kể chậm rãi, chủ yếu khai thác đời sống nội tâm đầy biến động của nhân vật “tôi” – người đã khước từ tình yêu từ buổi đầu gặp gỡ nhưng không thể khước từ một sự thật về sự rung động của bản thân. Sau tất cả, xin khép lại bằng những câu văn của chính tác giả Trần Thùy Mai: “Trong tình yêu, hạnh phúc thật ngọt ngào, mà khổ đau cũng đầy thi vị. Chỉ có sự trống rỗng chán chường của kẻ không yêu mới thực sự là khủng khiếp.”

"Sính lễ": Khát vọng của các chàng trai cô gái người Mông 23/8/2024

Từ xa xưa, ông cha ta đã quan niệm rằng ba việc lớn nhất của đời người bao gồm sự nghiệp, xây nhà và cưới vợ. Chính vì vậy, cưới xin là việc đại sự của mỗi người. Khi nhà trai đến xin cưới ở lễ dạm ngõ, nếu nhà gái đồng ý hôn sự thì sẽ trả lời đồng thuận và kèm theo việc “thách cưới”. Thách cưới nghĩa là nhà gái sẽ yêu cầu nhà trai chuẩn bị các món sính lễ, bao gồm: tiền mặt, trầu cau, trà rượu, bánh trái, heo gà, trang phục và trang sức cho cô dâu. Những lễ vật này mang ý nghĩa là sự xác nhận đồng thuận hôn nhân giữa hai họ nhà trai và nhà gái. Bên cạnh đó, sính lễ cũng mang ý nghĩa là lễ vật “mua dâu”. Bởi vì, sau khi lấy chồng, người phụ nữ sẽ chuyển đến sống chung với chồng và toàn tâm toàn ý chăm sóc gia đình nhà chồng, không còn thời gian quan tâm đến nhà mẹ đẻ như trước. Vậy nhưng, có ai mà lại đi thách cưới con gái bằng một tờ giấy không nhỉ? Đặt tình huống người cha là một người giàu có nhất vùng thách cưới con gái xinh đẹp bằng một tờ giấy, truyện ngắn Sính lễ của nhà văn Nguyễn Phú thể hiện khát vọng học tập, vươn xa của các chàng trai cô gái người Mông. Hóa ra tờ giấy kia không phải là một tờ giấy bình thường, mà là bằng tốt nghiệp Đại học-Cao đẳng-Trung cấp, tờ giấy không dễ gì kiếm được nếu không có sự kiên trì, ham học hỏi, chí tiến thủ. Số phận từng nhân vật như Hùng Lệnh Của, Vừ Sá Cho, Vàng Hoa Lanh, Giàng Hoa Ban trong truyện ngắn Sính lễ, cùng những tên gọi, ngôi làng, miền đất…đều ăm ắp giá trị văn hóa vùng đất, con người miền núi. Trong cách nói, cách diễn từ hay cả cách yêu, đều tạo nên sự khác biệt.

Á Nam - Trần Tuấn Khải và những áng phong dao mang hồn dân tộc 21/8/2024

Thi sĩ Á Nam – Trần Tuấn Khải bước vào làng văn tương ứng với thời điểm xuất hiện phong trào Thơ Mới. Trong khi nhiều thi sĩ cùng thời ảnh hưởng văn chương phương Tây khá sâu đậm nhanh chóng nhập vào dòng thơ này mà nổi danh thì sáng tác của ông luôn giữ được hồn cốt dân tộc. Gần một thế kỷ sống và viết, Á Nam Trần Tuấn Khải đã để lại một sự nghiệp trước tác không nhỏ: khoảng 30 tác phẩm gồm nhiều thể loại từ thơ ca, văn xuôi, đến nghiên cứu, dịch thuật. Và song song với hành trình sáng tạo là một cuộc đời nhiều nỗi thăng trầm.

Vườn trong thi ca Việt 21/8/2024

Rất nhiều người trong số chúng ta đều lớn lên từ một vùng quê. Khi đi xa và nhớ về quê hương của mình, ngoài nỗi nhớ những người thân yêu, ta còn nhớ cả những không gian quen thuộc của quê hương. Không gian ấy có thể là giếng nước gốc đa sân đình như ca dao vẫn thường nhắc, hoặc cũng có thể là cánh đồng, ngôi chùa, nhà thờ, rặng tre, bờ ao, con đường làng…Nhưng có một không gian nhỏ nhắn hơn, liền kề với ngôi nhà ta ở mỗi ngày, nơi có thể cất giữ giùm ta đầy ắp những kỷ niệm ấu thơ, đó chính là mảnh vườn thân thuộc. Chương trình Đôi bạn văn chương của Ban Văn học Nghệ thuật (VOV6), Đài Tiếng nói Việt Nam lần này xin được dành một cuộc trò chuyện với tên gọi: Vườn trong thi ca Việt.