Văn học Đọc truyện đêm khuya Tiếng thơ Tìm trong kho báu

2023

Nhà văn, nhà báo Hồ Ngọc Quang là Hội viên Hội nhà văn Việt Nam, trưởng ban văn xuôi Hội văn học nghệ thuật Nghệ An. Anh là cây bút sắc sảo, xông xáo, linh hoạt, bám sát đời sống ở thể loại truyện ngắn, bút ký và tiểu thuyết lịch sử “Tể tướng Hồ Sỹ Dương”. Trong sự nghiệp văn chương, nhà văn Hồ Ngọc Quang có nhiều tập truyện ngắn đạt giải thưởng, nhiều tập bút ký tiêu biểu như “Nỗi đau chưa dứt” giải nhất ký báo chí Nghệ An, ký “Rộn rã bình minh” đạt giải Ngành Nông nghiệp năm 2017. Anh viết kịch bản phim “Vết thương xưa” đạt giải vàng Liên hoan phát thanh truyền hình toàn quốc năm 2000, giải nhất Búa liềm vàng tác phẩm “Bí thư huyện ủy” năm 2018. Những năm gần đây, bạn đọc đón nhận nhiều tác phẩm của anh trên Báo Văn nghệ với một giọng văn khá ấn tượng, đó là sự gắn bó mật thiết với quê hương xứ Nghệ, với riêng Quỳnh Lưu quê anh. Tất cả những gì thuộc về quê hương xứ sở đã trở thành máu thịt, là động lực sáng tạo của một nhà văn, nhà báo sung sức Hồ Ngọc Quang. Chương trình Đọc truyện đêm khuya hôm nay, xin gửi đến quý vị và các bạn truyện ngắn “ Ranh giới mong manh” – truyện ngắn đạt giải nhì giải thưởng Hồ Xuân Hương:

"Rời Bình Đa": Khát khao một cuộc sống thiện lương hạnh phúc 8/6/2023

Vâng có thể thấy cốt truyện không mới tóm gọn vào mấy câu là xong, motip thì cũng quen, một cô gái làm nghề rót bia, rượu ở vũ trường, sống đời buông thả, sớm muộn rồi cũng gặp những bi kịch trái ngang và cái kết bị ruồng bỏ. Điều khác lạ, tạo đặc biệt cho truyện ngắn này có lẽ là ở giọng kể, tác giả trẻ đã chọn giọng kể của một nhân vật vô hình, có thể gọi là một con ma nam trú ngụ trong căn phòng cô gái trẻ. Từ góc quan sát vô hình đó, nhân vật tôi cảm nhận hết được đời sống nội tâm thầm kín, mặt khuất lấp của một cô gái kiếm sống bằng thân xác. Đằng sau những cuộc ăn chơi buông thả ồn ã, đầy mùi bia và xác thịt, ánh đèn màu lấp lóa là những dằn vặt, sám hối, những lời xưng tội, khát khao hướng tới một cuộc sống thiện lương hạnh phúc. Dĩ nhiên tác giả soi chiếu nhân vật của mình bằng góc nhìn đầy xót xa, thương cảm thấu hiểu và nhân ái. Song có thể nói không dễ nhận ra sự khác thường của giọng kể này bởi đó là giọng tự sự rất kín đáo, kỹ càng và tinh tế như của một người bạn trai thân thiết, chứng kiến, nắm bắt, hiểu rất rõ về Chương, miêu tả đời sống nội tâm cô gái một cách tỉ mỉ chi tiết. Phải tinh lắm mới phát hiện ra sự khác lạ ở giọng kể, chỉ tới gần kết truyện, giọng kể tôi mới tự sự: “Tôi vô hình trong bóng tối” “Tôi là một con ma đang dần chết đi một lần nữa”. Chọn giọng kể đặc biệt này phải chăng là một một thử nghiệm táo bạo của cây bút trẻ Võ Đăng Khoa. Chọn giọng kể này ít nhiều đã tạo hiệu ứng lôi cuốn hấp dẫn, nhưng cũng buộc người đọc người nghe phải dõi theo lời kể kỹ càng, mới khám phá ra sự khác thường có phần liêu trai của truyện. Chính cách truyền tải mới mẻ này đã tạo ấn tượng riêng, làm nên sự thành công của truyện ngắn này. (Lời bình của BTV Tuyết Mai)

Hàn Mặc Tử-Một hiện tượng độc đáo trong tư duy thơ Việt Nam 7/6/2023

Trong chương trình Tìm trong kho báu lần trước, chúng tôi đã giới thiệu tới quý vị thính giả kỳ thứ nhất khi cùng nhìn lại di sản văn chương của nhà thơ Hàn Mặc Tử. Có lẽ, một trong những bài phê bình đầu tiên về thơ Hàn Mặc Tử chính là bài viết của Hoài Thanh trong tuyển tập Thi nhân Việt Nam. Dù những nhận xét về từng tập thơ cụ thể có khác nhau, song không thể phủ nhận vẻ độc đáo, riêng biệt lạ lùng của Hàn Mặc Tử, nhất là với tập Thơ điên. Hoài Thanh đã viết: “Một tác phẩm như thế ta không thể nói hay hay dở, nó đã ra ngoài vòng nhân gian, nhân gian không có quyền phê phán. Ta chỉ biết trong văn thơ cổ kim không có gì kinh dị hơn. Ta chỉ biết ta đang đứng trước một người sượng sần vì bệnh hoạn, điên cuồng vì đã quá đau khổ trong tình yêu. Cuộc tình duyên ra đời với Hương thơm, hấp hối với tập Mật đắng, cho đến Máu cuồng và hồn điên thì đã chết thiệt rồi, nhưng khí lạnh còn tỏa lên nghi ngút”. Sau Hoài Thanh, các nhà phê bình thuộc các thế hệ kế tiếp còn tiếp tục khẳng định sự độc đáo của thế giới thơ, hồn thơ Hàn Mặc Tử.

Tình cha con trong thơ Việt 7/6/2023

Đã từ lâu, nhiều quốc gia trên thế giới dành riêng một ngày trong năm để tôn vinh những người cha và gọi là Ngày của cha (Father’s Day). Tùy vào từng quốc gia, Ngày lễ dành cho những người cha sẽ được cả cộng đồng long trọng kỷ niệm, nhưng phổ biến nhất là vào các tháng 3, tháng 4 và tháng 6. Khoảng gần chục năm trở lại đây, Ngày của Cha được hưởng ứng và chào đón ấm áp ở nước ta với ngày kỷ niệm được xác định là vào chủ nhật thứ ba của tháng 6 hàng năm, cùng thời điểm với nhiều quốc gia như Hoa Kỳ, Anh, Pháp, Ấn Độ, Nhật Bản, Argentina, Mexico... Người cha và tình cha con cũng đã trở thành nguồn cảm hứng lớn cho nhiều tác phẩm văn học nghệ thuật từ trước đến nay. Nhân dịp Ngày của cha năm nay, chương trình Đôi bạn văn chương của Ban Văn học Nghệ thuật (VOV6), Đài TNVN xin được gửi tới quý thính giả một cuộc trò chuyện với nhan đề: Tình cha con trong thơ Việt

Tình cha con trong thơ Việt 7/6/2023

"Còn một đợt rét chót đêm nay sẽ về": Khát khao hạnh phúc của người phụ nữ 2/6/2023

Giống như nhiều truyện ngắn đã công bố, tác phẩm lần này của Trang Thụy vẫn là sự quan tâm sâu sắc về số phận người phụ nữ ở vùng cao trong những bản làng nghèo. Nhân vật nữ chính trong truyện ngắn chúng ta vừa nghe là Xằn, sống một mình đã lâu bởi chồng bỏ đi Lào rồi lấy vợ mới bên ấy. A Lếnh muốn cưới Xằn về cho bố để có người chăm sóc bố, và bản thân bố Lếnh là lão Sé cũng muốn như vậy. Xằn thì đương nhiên không muốn làm vợ một ông già đã gần đất xa trời. Con người của Xằn trong nhiều miêu tả của tác giả, tưởng chừng như đã khô cứng chai sạn vì bao năm tháng sống một mình, vì sự cô đơn gặm nhắm đến mỏi mòn. Xằn hàng ngày chỉ biết lấy việc hút thuốc lào làm vui, đôi khi uống rượu. Nhưng hóa ra từ trong thẳm sâu người phụ nữ kia vẫn không ngừng một khát khao hạnh phúc. Và người mà Xằn muốn xây dựng hạnh phúc là Lếnh chứ không phải lão Sé. Lềnh nắm được tâm lý này nên đã dùng cách nói mập mờ “Xằn đồng ý về làm dâu nhà họ Vừ nhé” để kéo bằng được Xằn về làm vợ lão Sé. Oái oăm ở chỗ khi kéo được Xằn về thì lão Sé cũng qua đời ngay sau đó. Vậy là cho dù Lếnh có làm hết sức để tỏ lòng hiếu với bố nhưng lão Sé cũng chẳng được hưởng cái hạnh phúc ấy. Bản thân Lếnh cũng bị giằng xé bởi tình cảm dành cho Xằn và chữ hiếu đối với cha. Giờ đây, khi lão Sé đã qua đời, Xằn về mặt danh nghĩa đã là mẹ kế của Lếnh, chẳng còn cách nào để Lếnh xây dựng hạnh phúc với Xằn được nữa. Sự trái ngang này khiến cho cả Xằn và Lếnh đều phải ôm nỗi đau khổ, dở dang. Hạnh phúc tưởng như thật gần mà chẳng thể nào chạm tới được. Ngôn ngữ truyện ngắn của Trang Thụy, như thường lệ, gây ấn tượng đậm nét với cách dùng chữ tạo cảm giác mạnh, chẳng hạn: cái rét đục răng đục lợi, ư ử như ma bịt mồm, ngọn đồi bị đêm tán mịn, rét mót rét vét rét đau rét đớn, cơn ho móc trào mật, bụng kêu rọc rạch như suối, mèo rừng cắm vuốt vào bóng đêm…Những con chữ cuối cùng đã khép lại tác phẩm mà dư âm vẫn còn vương vấn, khiến mỗi người nghe người đọc khắc khoải không nguôi về những kiếp người. (Lời bình của BTV Đỗ Anh Vũ)

"Còn một đợt rét chót đêm nay sẽ về": Khát khao hạnh phúc của người phụ nữ 2/6/2023

Hàn Mặc Tử: Một tư duy thơ độc đáo 2/6/2023

Nhà thơ Hàn Mặc Tử tên thật là Nguyễn Trọng Trí, sinh ngày 22 tháng 9 năm 1912 tại làng Lệ Mỹ, Đồng Hới, Quảng Bình, học ở Huế từ 1926 đến 1930 rồi sau đó, khi cha qua đời, ông theo mẹ vào sống ở Quy Nhơn, Bình Định. Gia đình ông theo đạo Công giáo. Hàn Mặc Tử làm thơ rất sớm khi mới 16 tuổi. Ông đã từng gặp gỡ Phan Bội Châu và chịu ảnh hưởng khá lớn từ nhà chí sĩ này. Năm 1935, gia đình bắt đầu phát hiện dấu hiệu bệnh phong trên cơ thể ông nhưng ông không quan tâm nhiều đến việc điều trị. Đến năm 1938-1939 thì bệnh chuyển nặng, Hàn Mặc Tử lên những cơn đau đớn dữ dội và buộc phải vào Trại phong Quy Hòa ngày 20 tháng 9 năm 1940. Ông qua đời tại đây vào ngày 11 tháng 11 năm 1940 vì chứng bệnh kiết lỵ khi mới vừa bước sang tuổi 28. Sinh thời, Hàn Mặc Tử mới in một tập thơ duy nhất là tập Gái quê (1936). Những tập thơ sau Gái quê của ông chỉ được lưu truyền trong bạn hữu và những người yêu văn chương, gồm có: Thơ điên (gồm 3 tập: Hương thơm, Mật đắng, Máu cuồng và hồn điên), Xuân như ý, Thượng Thanh Khí, Cẩm châu duyên, Duyên kỳ ngộ, Quần tiên hội, Chơi giữa mùa trăng. Sau chặng đường đầu làm thơ Đường luật với tập Lệ Thanh thi tập, Hàn Mặc Tử đã chuyển sang phong cách hiện đại và góp phần đưa thơ trữ tình Việt Nam lên đỉnh cao mới. Đặc biệt ở giai đoạn sau Gái quê, Hàn Mặc Tử trình bày một hồn thơ độc đáo, lạ lùng chưa từng có trước đó và cũng không giống với bất cứ thi sĩ nào đương thời.

"Vì sao tuổi thơ": Bay lên cùng cái đẹp 26/5/2023

Vì sao tuổi thơ viết về đề tài người lính-quân tình nguyện Việt Nam chiến đấu tại chiến trường Campuchia, làm nghĩa vụ quốc tế, truyện không có nhiều chi tiết gay cấn thót tim như các truyện viết về chiến tranh ta từng thấy. Nhà văn Phùng Kim Trọng đã mang tới một âm hưởng mới rất đẹp, tuy chiến tranh nhưng lại rất đỗi lãng mạn nhẹ nhàng. Người chiến sĩ tên Nhân với những giấc chiêm bao về bức điêu khắc tuyệt mỹ trong đền Ăng Co, mơ về những người vũ nữ với thân hình mềm mại và điệu múa uyển chuyển. Anh thoát khỏi hiện thực chiến tranh tàn khốc để mà mơ về cái đẹp vĩnh hằng ở nơi sâu nhất trong tâm tưởng. Người đẹp Stieeng - cô vũ nữ Avin xuất hiện với nhiệm vụ ám sát Nhân, món quà cô gửi tới anh là quả mìn zip cài dưới đế giày. Thế nhưng vẻ đẹp và quá khứ đau thương của Avin lại khiến cho Nhân muốn dập tắt đi những hận thù trong mắt nàng sâu thẳm. Và trong giấc mơ, Nhân và Avin cùng ngồi bên nhau, hai người trong cuộc chiến nói cho nhau nghe về những ước mơ từ thuở thiếu thời. Khi tan mộng hiện thực ùa về, Avi cùng một nhúm tàn quân Pôn Pốt ở ngay trước mắt. Rất nhanh, vì là người chỉ huy Nhân phải hành động để cứu anh và cứu đồng đội. Chỉ một tíc tắc thôi Nhân giật nhẹ quả mìn là cô vũ nữ cùng đám tàn quân sẽ bị quét sạch. Nhưng anh dừng lại, và thầm nghĩ “ta có thể chết đến hai lần chứ ta không thể hủy hoại một vẻ đẹp ngần kia”. Cuối câu chuyện là một cái kết đẹp, anh chiến sĩ siết chặt lấy tay người vũ nữ, giấc mơ anh cùng nàng bay lên cùng vì sao tuổi thơ dường như đã trở thành sự thực. Sau cùng, cái đẹp trong lòng tin, cái đẹp sâu trong tiềm thức tâm hồn của con người đã vượt lên và chiến thắng sự tàn bạo của cuộc chiến; cái đẹp đã gắn kết hai con người hai số phận, cái đẹp hóa giải mọi hận thù. Đúng như điều Nhân tâm niệm: “Chúng ta chiến đấu không phải để gieo rắc hận thù, mà chúng ta chiến đấu để cho điệu múa lời ca của hai dân tộc hòa quyện vào nhau”. (Lời bình của BTV Vũ Hà)

“Người vắng mặt”: Buồn vui cuộc đời người cựu chiến binh 26/5/2023

Trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ thì có hàng vạn người lính đã hi sinh cho nền độc lập của đất nước. Sau khi đất nước hòa bình thì vẫn còn nhiều người lính mất tích, thất lạc thông tin. Người cựu chiến binh Lê Chí Hữu trong câu chuyện cũng một trong rất nhiều trường hợp thất lạc giấy tờ trong chiến tranh. Cuộc chiến khốc liệt, đồng đội người còn người mất, đơn vị chuyển đổi liên tục … rất nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan khiến Lê Chí Hữu không chứng minh được mình đã từng là một người lính chiến đấu, cống hiến cho đất nước. Không có giấy tờ tùy thân, người cựu chiến binh sống gần như bên lề xã hội. Anh không được hưởng những chính sách đền ơn đáp nghĩa, bị mọi người coi thường. Phần đầu câu chuyện tác giả sử dụng danh xưng “gã” khi nói tới nhân vật chính thể hiện sự vô danh, không tên tuổi, không địa vị của anh trong xã hội. Tuy cuộc sống của Lê Chí Hữu cũng không quá đói khổ nhưng điều làm anh day dứt nhất đó chính là tư cách của một người lính, là sự tôn trọng của mọi người. May mắn nhờ có người đồng đội cũ là Bùi Văn Vệ thì thân phận người lính của Lê Chí Hữu mới được sáng tỏ. Tâm nguyên của người cựu chiến binh đã được thực hiện. Khi chiến tranh đã kết thúc mấy chục năm, khi tuổi không còn trẻ thì sự ghi nhận của xã hội, của cộng đồng với tư cách một người lính Cách mạng là niềm tự hào nhất với Lê Chí Hữu. Truyện ngắn khai thác đề tài người cựu chiến binh sau khi đất nước hòa bình. Có không ít gia đình thương binh, liệt sĩ, cựu chiến binh vì lý do khác nhau mà không được hưởng chính sách đền ơn đáp nghĩa của đất nước. Truyện ngắn được tác giả viết có nội dung, mạch truyện rõ ràng, ý tưởng nhân văn khi đề cao tình đồng đội đồng chí cũng như hình tượng cao đẹp của người lính, nhấn mạnh công tác đền ơn đáp nghĩa với những người hy sinh, cống hiến cho đất nước. Tuy vậy, câu chuyện thiếu những điểm nhấn, tình tiết đáng nhớ. Phần đầu truyện giọng văn gai góc, có phần tự châm biếm, đến phần cuối truyện niềm xúc động của nhân vật chưa được đẩy lên mãnh liệt. Nếu tác giả khai thác thêm một vài chi tiết kỉ niệm gian khổ, chia sẻ ngọt bùi, chia sẻ sự sống cái chết của Lê Chí Hữu và Bùi Văn Vệ trên chiến trường năm xưa hoặc thêm vài tình tiết về khó khăn, thiệt thòi của gia đình, con cái người cựu chiến binh trong cuộc sống thì truyện ngắn sẽ để lại nhiều điều đáng nhớ hơn với người đọc, người nghe. (Lời bình của BTV Hoàng Hiệp)

Có một miền quê trong thơ Văn Công Hùng 26/5/2023

Nhà thơ Văn Công Hùng sinh năm 1958. Quê ông ở Thừa - Thiên Huế, nhưng sự nghiệp văn chương lại gắn với vùng đất Tây Nguyên. Đến nay ông đã có hàng chục đầu sách ở nhiều thể loại từ thơ, truyện ngắn, đến bút ký. Nói về các tập thơ tạo dấu ấn của ông có thể kể đến như “ Bến đợi”, “Hát rong”, “Ngựa trắng bay về”, “Hoa tường vi trong mưa”…Vừa qua, ông đã cho ra mắt tập thơ “Chợt”, đánh dấu những bước chuyển trong thơ và một giai đoạn mới của cuộc đời. PV chương trình có cuộc trò chuyện với nhà thơ Văn Công Hùng về tập thơ này. Mời các bạn cùng nghe!

Có một miền quê trong thơ Văn Công Hùng 26/5/2023

Trần Quốc Thực - Lời cỏ ướt thì thầm 24/5/2023

Nhà thơ Trần Quốc Thực đã xuất bản tất cả 4 tập thơ: Miền chờ (1989), Nét khắc (1995), Trái tim hoa bìm (1998) và Tháp cúc (2003). Trong 4 tập thơ trên, tập Miền chờ giành Giải B giải Nguyễn Khuyến của Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Nam Hà năm 1990, tập Nét khắc dành Giải A về thơ của Ủy ban Toàn quốc Liên hiệp Các Hội VHNT Việt Nam năm 1995, tập Tháp cúc dành Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam và Hội Nhà văn Hà Nội năm 2004. Trong những cây bút đã tham gia cuộc kháng chiến chống Mỹ và có các sáng tác dồi dào trong thời kỳ sau 1975, Trần Quốc Thực là một giọng điệu riêng biệt. Chương trình Đôi bạn văn chương lần này xin dành một cuộc trò chuyện về chân dung thơ ông với tên gọi: Trần Quốc Thực – Lời cỏ ướt thì thầm.

Bích Khê – Từ Tinh huyết thần dị đến Tinh hoa thần linh 24/5/2023

Trong chương trình Tìm trong kho báu lần trước, chúng tôi đã giới thiệu tới quý vị di sản văn chương Bích Khê qua tập thơ đầu tiên của ông, tập Tinh huyết, xuất bản năm 1939, cũng là tập thơ duy nhất được in khi ông còn sống. Sau khi Bích Khê qua đời tới nửa thế kỷ, gia đình của ông mới công bố tiếp tập thơ thứ hai mang tên Tinh hoa, gây nhiều sửng sốt trong lòng bạn đọc cũng như giới nghiên cứu văn chương. Trong phần đầu của chương trình Tìm trong kho báu hôm nay, mời quý vị cùng theo dõi phần tiếp theo bài viết của tác giả Trần Thu Hà với nhan đề Bích Khê – Từ Tinh huyết thần dị đến Tinh hoa thần linh, để cùng tìm hiểu về tập thơ di cảo mang tên Tinh hoa của Bích Khê.

" Khoảng trời riêng": Khoảng trống chông chênh tuổi già 23/5/2023

Câu chuyện về người đàn ông đã có tuổi, về hưu an dưỡng tuổi già nhưng bỗng một ngày nảy sinh tình cảm với một người phụ nữ còn trẻ trên mạng, là chuyện xảy ra khá nhiều trong thời buổi này. Đó là nhu cầu cá nhân của mỗi người, không hoàn toàn đúng mà cũng chưa hẳn đã sai. Nhân vật người đàn ông có nhiều thay đổi tâm lý, sinh hoạt khi nảy sinh tình cảm ngoài luồng ấy, dẫu chỉ nhắn tin, chat với nhau qua mạng nhưng nó có sự tác động rất lớn đối với ông. Cảm giác muốn có một người chia sẻ, chăm sóc, quan tâm, nhất là tuổi già là nhu cầu chính đáng. Nhưng câu chuyện đã kết thúc khá bất ngờ khi người đàn ông muốn gặp trực tiếp người phụ nữ ấy. Hẹn nhau nhưng cô không đến khiến ông hụt hẫng, chán nản và có phần xấu hổ, tự trách mình. Giấc mộng về tình yêu đã chấm dứt đột ngột, có phần phũ phàng khiến ông nhận ra sự thật, khoảng trời riêng tư của ông đã tắt ngấm tự bao giờ. Câu chuyện gợi nhiều suy ngẫm và ứng xử trong cuộc sống, nhất là chuyện tình cảm với tất cả chúng ta. Với nhà văn Xuân Mai, những câu chuyện đời thường được ông đưa vào trang sách thật dung dị, đó là lối ứng xử giữa người với người, là muôn nỗi nhân tình thế thái. Câu chuyện về bà mẹ và đứa con gái ứng xử với tờ tiền giả như thế nào trong truyện ngắn “Đồng tiền rách” sẽ mở ra những chiều kích trong suy nghĩ đối với người đọc, người nghe. Bà mẹ đã cố tình trả tờ tiền giả cho người phụ nữ bán rau bị mù, rồi chính con gái bà lại xin tờ tiền ấy đem về. Khi đứa con gái kể về hoàn cảnh của người phụ nữ bị mù ấy, cách ứng xử đầy tình người của cô đã khiến cho bà mẹ vô cùng xấu hổ và ân hận. Bà chờ mong gặp lại người phụ nữ ấy để xin lỗi nhưng chờ mãi vẫn bặt vô âm tín. Đây là bài học cho chính bà bởi lòng tham và sự nhẫn tâm đã khiến bà đánh mất sự tử tế. Chính cô con gái đã đánh thức bà và sự ân hận, hối cải là điều cần thiết để bà sửa lỗi. Câu chuyện mang ý nghĩa giáo dục nhẹ nhàng mà sâu sắc, đó là thông điệp mà nhà văn gửi đến. (Lời bình của BTV Vân Khánh)